Dış Ticaretin Yapay Zekâsı - 1

1996 yılından beri dış ticaret eğitimi veriyorum; yaklaşık 4200 gün oldu, danışmanlıklarım 900 günü geçti. İki temel hedefim vardı bu çalışmalarda - hâlâ da öyle: ilki ve benim için önemlisi gençleri bu sektöre "girişimci" olarak çekmek; üniversitelerin elle tutulur ! bölümlerinden mezun olan, yabancı dile hâkim, bir dünya görüşü olan, kendi ayakları üzerinde durmayı hedefleyen gençlerin dört işlem yapmayı dahi bilmeyen ancak nereden geldiği belli olmayan paralarla patron olmuş vizyonsuz andavalların (aptal, beceriksiz, anlayışı olmayan, ahmak, bön, şaşkın ve avanak - TDK) altında eziyet çekmeleri açıkçası beni çok üzüyor. Bu ülkemize özgü bir durum değil, tüm dünyada böyle. Dış ticaret girişimciliği, ister "e" olsun ister olmasın bu gençlerin gayet güzel kotarabilecekleri bir iş. Onları dış ticarette kendi işlerinin patronları olmaları yolunda sürekli teşvik etmeye çalışıyorum. İkincisi ise gerçekten dış ticaret alt yapısı olan ve bu konuda bir vizyona sahip KOBİlerin dış ticaret faaliyetlerini geliştirmek. En büyük eksikleri uluslararası pazarlama satış bilgi ve becerileri. Genelleme yaparsak neredeyse sıfır ama geliştirilebilir çünkü bir vizyonları var. Bu çaba içerisinde elimden geldiğince güncel gelişmeleri takip ederek bunları gerek gençlere gerek KOBİ patronlarına aktarmaya çalışıyorum, yani en küçük yapıya. Çünkü felsefeci yazar Ayn RAND'ın kitaplarının ana fikri olan "bireyi geliştirmeden toplumu geliştiremezsiniz" düşüncesinin ciddi bir savunucusuyum. Tersini yapmaya çalışanların halini gördük.

Yapay Zekâ (YZ) son bir yıldır üzerinde ciddi olarak inceleme yaptığım ve yukarıda anlatmaya çalıştığım nedenlerden ötürü gençlere ve KOBİlere aktarmaya çalıştığım bir konu. Geçen dört ay içerisinde biri TOBB Genel Merkezinde tüm Türkiye'den Oda ve Borsaların ilgili birimlerinden 90'a yakın katılımcı ile gerçekleştirdiğimiz üç günlük yoğun eğitim olmak üzere beş farklı eğitimde YZ'nin dış ticaret faaliyetlerinde nasıl kullanılacağını konuştuk. Ayrıca ana konu YZ olmasa da verdiğim tüm Pazarlama Satış eğitimlerininin bir bölümünü bu konuya ayırmaya çalışıyorum. Ben şahsen YZ'den Pazar Araştırması, Müşteri Eğilimlerinin Tespiti, Pazarlama Planlarının Hazırlanması, Pazarlama Araçlarının Niteliğinin İncelenmesi gibi konularında yaptığım çalışmalarda faydalanıyorum, hatta kendi imkânlarımla yazdığım üç tane de GPT var. Bunlar herkesin kullanımına açık; Export Matchmaker yaklaşık ikibin kez çalıştırılmış.

Sizlere burada YZ'yı ihracat konusunda hangi alanlarda faydalı kullanabileceğinizi, kullanırken karşılaştığım sorunları, prompt (sorgu) hazırlarken nelere dikkat etmeniz gerektiği gibi konularda bilgi vermeye çalışacağım. Yoksa YZ'nin yine dış ticaret alanında devlet kurumları, bankalar, gümrükler vb yapılarda kullanımı bani aşar

Oraya geçmeden çok kısa "Hangi YZ?" konusunda da bir şeyler söyleyeyim malûm çeşitli konularda kullanılabilecek yüzlerce platform var. Dış ticarette özellikle pazar-tedarikçi ülke, pazarlama planları, müşteri eğilimleri vb konularda kullanabileceğimiz (veya benim şimdilik bildiğim ve kullandığım) tabanları nispeten aynı olsa da dört beş tane YZ platformu var; ChatGpt, DeepSeek, Manus, Gemini. Bunlardan en fazla kullanılan ChatGpt yatayda (geniş bir alanda, konu çeşitliliği), Manus ise dikeyde (belli konuda derinlemesine bilgi) öne çıkıyor. Uzmanlara göre 2030 yılında DeepSeek en önemli YZ platformu olacak. Ben bir meslektaşımın önerisi ile Manus kullanmaya başladım. Bildiğiniz gibi YZ'yı ne iş yaptığınız ve ondan ne istediğiniz konusunda eğitmeniz gerekiyor. Eğer Manus'a bu anlamda zaman ayırırsanız çok değerli bilgiler sunuyor. Ayrıca hazırladığı görseller de şimdilik ChatGpt'nin görsellerinden daha iyi. Bu arada elbette şüphe götürmez "dış ticaret incelemelerinde veri olmazsa olmaz. Eğer incelemelerinizde güncel veri kullanmanız gerekiyorsa bu platformların ücretli versiyonlarını kullanmanız gerekiyor. Eğitimlerimiz sırasında yaptığımız uygulamalarda ücretli ve ücretsiz platformlar arasında bu konuda ciddi bir fark olduğunu gördük.

1. Kullanım alanları :

   Pazar araştırması yaparken Trade Map (TM) ve Export Potential Map (EPM) kullanma yeteneğiniz varsa YZ'den uzak durun. Zaten YZ de bu platformların kullanıcı bilgileri ile girilebilen platformlar olduğu konusunda uyarıda bulunuyor ve direkt olarak verileri indiremiyor. Ancak, medyada, sosyal medyada veya bir bültende TM'den veya EPM'den alınan bir veriye yer verilmişse bunu kullanabiliyor. Diğer yandan, eğer bilgisayarınızda TM veya EPM veya başka bir benzer kaynaktan alınmış veriler var ise bunları YZ'ye verip yazacağınız bir sorgu ile inceleme yaptırabiliyorsunuz. TM ve EPM veya benzer başka bir kaynak kullanamıyorsanız veya kullanabiliyorsunuz ama YZ de ne yapabiliyor görmek istiyorsanız karşınıza çıkacak bilgiler ücretsiz medya kaynaklarından, Türkiye'deki TUIK gibi kuruluşlardan, bültenlerden hatta televizyon haberlerinden toplanan bilgiler oluyor. YZ bilgilere nereden ulaştığını her çalışmanın sonunda bildiriyor. Bu kaynakların kontrol edilmesinde büyük fayda var. ChatGpt'nin ücretli versiyonunda bile dünyanın ABD$ bazında 2024 yılı verilerine ulaşamıyorsunuz, sunduğu 2023 verileri ise neredeyse tamamen yanlış ve bu konuda genel kabul görmüş kaynak olan TM verileri arasında dağlar kadar fark olduğu göze çarpmakta:

Yani kısaca ülkelerin ihracat ve ithalat verileri ve bunlar üzerine kurgulanacak bir araştırma senaryosu çok sağlıklı olmayacaktır. Diğer yandan, Trendler, Tüketim Eğilimleri, Müşteri Profilleri gibi daha çok pazarlama-satışın alt dinamiklerini oluşturan konularda YZ'nın son derece ilginç veriler topladığı, derlediği ve yorumladığı dikkat çekiyor. İki hafta önce Gaziantep'te bu konuyu incelediğimiz eğitimde YZ bize Hindistan'daki çocuk bezi tüketimi hakkında şöyle bir çıkarım yaptı:

• "Pazar büyüklüğü ve hızla yükselen talep: 2024’te Hindistan bebek bezi pazarı yaklaşık 1,731 milyon USD büyüklüğündeydi ve 2025–2034 arasında yıllık bazda ~%15.3 CAGR büyümesi bekleniyor.expertmarketresearch.com

• Kadın istihdamı ve teknolojik gelişmeler: Çalışan annelerin sayısının artışı, daha konforlu ve moderne özelliklere sahip bebek bezlerine olan eğilimi artırıyor. Ayrıca, online satış kanallarının (ör. Amazon, Flipkart, FirstCry) yaygınlaşması tüketimi destekliyor."

Özellikle "çalışan annelerin sayısının artışı ile çocuk bezi kalitesini bir arada değerlendirmesi ilgi çekiciydi. Potansiyel Müşteri Araştırması YZ'nin bir başka sorun yaşadığı alan. Eğer onu eğitmez ve aradığınız potansiyel müşterinin özelliklerini doğru belirtmezseniz size çok rahatlıkla dünyada sektöründe ilk ona giren "devleri" bulup getirecektir. O nedenle pek çok veritabanında temel sorulardan biri olan firma büyüklüğünü mutlaka belirtmeniz gerekiyor. Ben bu konuda da dünyanın önde gelen platformalrından olan KOMPASS, THOMASNET, INFOCLIPPER, GBRIS'i önereceğim. YZ'den de faydalanın ama işi doğru yapmak için temele bakmak her zaman daha doğrudur. Diğer yandan bu YZ'nin bulduğu müşteriler yanlış müşterilerdir anlamına gelmiyor. Hatta bugüne kadar YZ'nin raporladığı potansiyel müşterilerin hepsinin söz konusu üründe ithalatçı olduğunu firmaların web sitelerine teker teker girerek doğruladım. Konu o potansiyel müşteri bizim potansiyel müşterimiz mi? Eğitim ve potansiyel müşterinin doğru tanımlanması çok önemli. Müşteri veya tedarikçi talebinde bulunurken firmaların yönetici ve iletişim bilgilerini de talep etmeyi unutmayın. YZ'nin pazar hakkında en doğru bilgileri derlediği alanlardan biri ürünlerin pazardaki Perakende Satış Fiyatları. Bu bilgiye çok kolay ulaşıyor çünkü bunlar YZ'nin ana kaynağı olan internet üzerinde e-ticaret sayfalarında günlük olarak mevcut. Hatta eğer paketleme, gramaj, ürün içeriği gibi bilgiler de eklenerek bir sorgu hazırlanırsa son derece işe yarar bilgilere kısa sürede ulaşılabiliyor. Aşağıda bu konu ile ilgili bir sorgu ve Manus'un verdiği cevap yer almaktadır:

"Almanya'da Türkiye üretimi 1 litrelik sızma zeytinyağının orta gelir seviyesine hitap eden marketlerdeki satış fiyatını üç-dört şehri karşılaştırarak verebilir misin bana?

Elbette, Almanya'daki farklı şehirlerde, orta gelir seviyesine hitap eden süpermarketlerde satılan 1 litrelik, Türkiye menşeli sızma zeytinyağlarının fiyatlarını araştırabilirim.

Bu araştırma için Rewe, Edeka gibi süpermarketlerin ve ayrıca etnik ürünler satan marketlerin (örneğin, Eurogida gibi) online platformlarını ve güncel fiyat listelerini kontrol edeceğim. Karşılaştırmayı Berlin, Hamburg, Münih ve Köln gibi büyük şehirler üzerinden yapacağım. Lütfen bekleyin.Merhaba, isteğiniz üzerine Almanya'nın farklı şehirlerindeki orta gelir seviyesine hitap eden süpermarketlerde, Türkiye menşeli 1 litrelik sızma zeytinyağlarının fiyatlarına yönelik bir araştırma yaptım.

Araştırmam, Rewe ve Edeka gibi büyük Alman süpermarket zincirlerinin yanı sıra, Türk ürünlerini yoğun olarak satan Eurogida gibi marketlerin online platformları ve genel fiyat karşılaştırma sitelerindeki güncel verilere dayanmaktadır.

Önemli Notlar:

• Fiyatlar, markaya, zeytinyağının kalitesine (örneğin organik olup olmaması, belirli bir bölgeden gelmesi vb.), marketin konumuna ve güncel indirim kampanyalarına göre değişiklik gösterebilir.

• Büyük Alman süpermarketleri (Rewe, Edeka) genellikle kendi markalarının yanı sıra İtalyan, İspanyol ve Yunan zeytinyağlarını ön planda tutmaktadır. Türk zeytinyağları daha çok özel gurme reyonlarında veya Türk/etnik marketlerde bulunmaktadır.rewe.de

• Yüksek kaliteli, özel üretim bir sızma zeytinyağının maliyeti üretim aşamasında dahi oldukça yüksek olabilmektedir. Örneğin, 1 litre kaliteli yağ için yaklaşık 6 kg zeytin gerekmekte ve bu da maliyeti en başta 12 € seviyesine getirebilmektedir. Bu nedenle, 20 € ve üzeri fiyatlar kaliteli ürünler için gerçekçi kabul edilmektedir.viani.de

Aşağıda, belirtilen şehirlerdeki farklı market türleri için ortalama fiyat aralıklarını içeren bir karşılaştırma tablosu bulunmaktadır:"

Kullanım Alanları konusuna ikinci bölümde devam edeceğim. Görüşmek üzere.